Vraag je een omgevingsvergunning aan, dan denk je misschien spontaan aan bouwplannen: een nieuwe loods, extra verharding of een uitbreiding van je bedrijfsgebouw. Maar wist je dat de omgevingsvergunning ook een milieuluik heeft?

Dat milieuluik gaat veel verder dan de grote industrie. Ook kleinere bedrijven, zelfstandigen of KMO’s hebben ermee te maken. Werk je met gevaarlijke stoffen, produceer je afvalstromen of heb je installaties die uitstoot veroorzaken? Dan moet je dit opnemen in je omgevingsvergunningsaanvraag.

In Vlaanderen zijn de milieuvergunning en bouwvergunning sinds 2018 geïntegreerd in de omgevingsvergunning. Lees hier hoe het wettelijk kader, de procedure, de klasse-indeling en de handhaving in elkaar zitten.

Het wettelijk kader

Het milieuluik van de omgevingsvergunning is vastgelegd in het Decreet Omgevingsvergunning en het Besluit van de Vlaamse Regering van 27 november 2015. Daarnaast speelt de VLAREM-indelingslijst een sleutelrol: die bepaalt of jouw activiteit in klasse 1, 2 of 3 valt, en dus hoe zwaar je verplichtingen zijn.

• Klasse 3: beperkte milieubelasting, enkel melding bij de gemeente.
• Klasse 2: matige milieubelasting, vergunning via de gemeente.
• Klasse 1: aanzienlijke milieubelasting, vergunning via de provincie. Vaak mét verplichting tot milieucoördinator.

Deze indeling gebeurt op basis van concrete criteria zoals opslagvolume, vermogen, productiecapaciteit of gevaarseigenschappen van stoffen.

Deze indeling is geen vrijblijvende oefening: ze wordt strikt bepaald door de indelingslijst in VLAREM II. Het is dan ook belangrijk dat bedrijven hun activiteiten zorgvuldig inventariseren en vergelijken met de juiste rubrieken in deze lijst.

Hoe verloopt de vergunningsprocedure?

Het aanvragen van een omgevingsvergunning verloopt steeds via het Omgevingsloket en doorloopt verschillende fases.

1. Voorbereiding dossier: breng alle relevante informatie samen: een overzicht van de activiteiten, technische plannen en gegevens over de milieueffecten. Voor sommige klasse 1-activiteiten zijn bijkomende documenten, zoals een milieueffectrapport of veiligheidsrapport, verplicht.
2. Indiening & volledigheid en ontvankelijkheid: Dossiers moeten volledig en nauwkeurig worden opgesteld, onvolledige dossiers kunnen leiden tot mogelijkse afwijzingen en vertragingen.
3. Adviesronde en openbaar onderzoek: Verschillende instanties, zoals de gemeente, de provincie, de brandweer en de Vlaamse milieudiensten, krijgen de kans om de aanvraag te beoordelen. Vaak wordt er ook een openbaar onderzoek georganiseerd waarbij omwonenden hun opmerkingen kunnen indienen.
4. Beslissing: de bevoegde overheid (gemeente of provincie) een beslissing, rekening houdend met opmerkingen, bezwaren en adviezen die werden doorgegeven tijdens de procedure. Bij een positieve beoordeling ontvangt het bedrijf zijn omgevingsvergunning, eventueel aangevuld met specifieke voorwaarden.

Kunnen er bijkomende voorwaarden worden verplicht?

Niet elke vergunning wordt onder dezelfde standaardvoorwaarden toegekend. Afhankelijk van de risico’s, omgeving en de aard van de activiteiten kunnen bijkomende voorschriften worden opgelegd. Dat kan gaan van strengere eisen rond emissies of geluidsoverlast tot specifieke regels voor de opslag van gevaarlijke stoffen of het uitvoeren van regelmatige metingen. In sommige gevallen verplicht de overheid ook de aanstelling van een milieucoördinator om de opvolging van de milieuprestaties te garanderen.

Het naleven van deze voorwaarden is geen vrijblijvende zaak. Ze maken integraal deel uit van de vergunning en hebben dezelfde juridische waarde als de basisvoorwaarden. Wie de bijzondere voorwaarden naast zich neerlegt, riskeert sancties.

Handhaving en controles

Een vergunning verkrijgen is slechts de eerste stap. Even belangrijk is de naleving ervan. Vlaamse milieu-inspecteurs, gemeentelijke toezichthouders en andere controlerende instanties voeren regelmatig inspecties uit. Daarbij wordt nagegaan of de voorwaarden uit de vergunning strikt worden gevolgd. Bij overtredingen kunnen administratieve sancties zoals boetes of dwangsommen volgen. In ernstige gevallen kan de overheid zelfs beslissen om een exploitatie geheel of gedeeltelijk stil te leggen.

Naast administratieve gevolgen zijn er ook strafrechtelijke risico’s bij zware milieudelicten. Een proactieve aanpak met regelmatige interne controles, goede administratie en een cultuur van naleving is dan ook cruciaal om problemen te vermijden.

Hoe lang blijft je omgevingsvergunning geldig?

Waar een klassieke milieuvergunning vroeger meestal voor twintig jaar werd verleend, geldt de omgevingsvergunning in principe voor onbepaalde duur. Dat neemt echter niet weg dat de exploitant verantwoordelijk blijft om zijn vergunde toestand te laten overeenstemmen met de werkelijkheid. Zodra een bedrijf zijn activiteiten uitbreidt, wijzigt of nieuwe installaties in gebruik neemt, moet de vergunning aangepast of geregulariseerd worden.

Toekomst: De Modulaire Omgevingsvergunning

Recentelijk voerde de Vlaamse Regering een belangrijke wijziging door in de regelgeving rond omgevingsvergunningen. Het decreet van 17 mei 2024 introduceert de zogeheten modulaire omgevingsvergunningsprocedure. Met deze nieuwe procedure wil Vlaanderen de vergunningverlening flexibeler, efficiënter en oplossingsgerichter maken.

In plaats van te vertrekken van verschillende (en vaak starre) vergunningsprocedures, gaat Vlaanderen over naar één modulaire basisprocedure. Afhankelijk van de aard en inhoud van jouw aanvraag, worden de noodzakelijke modules toegevoegd. Dat kunnen modules zijn rond milieu, stedenbouwkundige voorschriften, gezondheid, mobiliteit, etc.

De invoering van de modulaire procedure brengt diverse voordelen met zich mee:

• Snellere afhandeling: doordat men flexibeler kan omgaan met ontbrekende stukken en wijzigingen, kan het vergunningsproces efficiënter verlopen.
• Minder risico op afwijzingen wegens procedurefouten of gebrekkige dossierindiening.
• Meer duidelijkheid voor de aanvrager: je weet beter welke modules relevant zijn voor jouw project, en welke vereisten gelden.

Maar er zijn ook aandachtspunten:

• De verplichtingen op vlak van toetsingscriteria, openbaar onderzoek of adviesinstanties blijven behouden; de procedure wordt modulair, niet lichter qua inhoudelijke vereisten.
• Voor sommige projecten kan de combinatie van modules complex zijn, vooral als meerdere disciplines (milieu, stedenbouw, vergunningen) tegelijk betrokken zijn.

De nieuwe procedure is nog in uitrol – de exacte inwerking, de modules en de technische details moeten nog afgestemd worden en gepubliceerd worden.

Conclusie: geïntegreerd, maar complex

De invoering van de omgevingsvergunning heeft gezorgd voor een geïntegreerde en overzichtelijkere aanpak van bouw- en milieuaspecten. Maar eenvoudiger is het systeem daardoor niet geworden. Bedrijven moeten voortdurend alert zijn voor wijzigingen in hun activiteiten, hun klasse-indeling correct bepalen en zich strikt houden aan de voorwaarden van hun vergunning.

Een goed begeleide aanvraag en een nauwgezette opvolging zijn onmisbaar om in orde te blijven met de regelgeving én om reputatie- en financiële risico’s te vermijden.

Hulp nodig bij jouw omgevingsvergunning?

Bij PreviCare begeleiden we bedrijven van A tot Z bij hun vergunningsaanvraag en de opvolging van hun wettelijke verplichtingen. We helpen bij de inventarisatie van activiteiten, de klassebepaling, de opmaak van het dossier en de communicatie met de bevoegde instanties.